در روز 31 شهریور 1359 رژیم بعث عراق در حالی شهر خرمشهر را زیر آتش هوایی خود گرفت که مطمئن بود با دو گردان نیرو در مدت 24 ساعت خواهد توانست آن را به تصرف درآورده و از طریق "پل ذوالفقاریه" به آبادان دسترسی پیدا کند و در فاصله کوتاهی به اهواز رسیده و خوزستان را از کشور جمهوری اسلامی ایران جدا نماید. اما پیش ‌بینی متجاوزین بعثی بهم ریخت و آنها در مقابل مقاومت دلیرانه مردم خرمشهر مجبور شدند بخش زیادی از توان نظامی خود را در این نقطه زمین گیر کرده و 34 روز معطل شوند و در نهایت پس از عبور از دو پل کارون و بهمن شیر آبادان را به محاصره در آورند.

صدام در ابتدای حمله سراسری خود در 31 شهریور59 تا 15 کیلومتری جنوب اهواز پیشروی کرد و سپس از حرکت ایستاد و با حمله دوباره خود برای اشغال آبادان و خرمشهر وارد عمل شد اما بر اثر مقاومت مردمی نیروهای بسیج و سپاه و ارتش در خرمشهر تا چهارم آبان 59 دشمن نتوانست این شهر را تصرف کند. نیروهای دشمن 19 مهر 1359 با عبور از رودخانه کارون در موقعیتی که هیچ گونه مواضع دفاعی در این منطقه وجود نداشت شهر آبادان را به محاصره درآوردند.

حضور همه جانبه مردم ایران پس از فرمان حضرت امام(ره) در اول مهرماه 59 مبنی بر مقاومت همه جانبه در برابر دشمن باعث شد که متن اصلی نبرد تا پایان هشت سال دفاع مقدس را نیروهای مردمی تشکیل دهند. امام‌ خمینی (ره) با درکی که از ماهیت تلاش های سیاسی ـ نظامی عراق در مرحله جدید داشتند فرمان" شکست حصر آبادان" را در تاریخ 14 آبان 1359 صادر فرمودند و نیروهای مردمی از سراسر کشور به سوی مرزهای مورد هجوم دشمن، حرکت کردند.

تشدید مقاومت در آبادان و عقب ‌راندن نیروهای مهاجم عراق از نخلستان های کوی "ذوالفقاریه" آبادان و شکست نیروهای عراقی در عبور از رودخانه بهمن شیر استراتژی عراق را در نقطه اصلی با شکست همراه کرد. پس از اینکه ایران با اجرای چند عملیات محدود به فرماندهی بنی صدر نتوانست به اهداف خود دست پیدا کند در نیمه اول سال60 در اثر افزایش تجربه رزمندگان، عملیات چریکی و ایذایی جای خود را به عملیات محدود داد و نیروهای رزمنده ظرف مدت 6 ماه 19 عملیات در جبهه های غرب و جنوب انجام دادند.

پس از خلع بنی صدر از ریاست جمهوری و فرماندهی کل قوا زمینه برای حضور نیروهای انقلابی در صحنه تصمیم گیری جنگ فراهم شد و ارتش و سپاه توانستند با همکاری یکدیگر به مقابله با دشمن بپردازند. در نیمه دوم سال 60 استراتژی تدوین شده موسوم به "طرحهای کربلا" به اجرا گذاشته شد. اولین گام در اجرای این استراتژی شکستن حصر آبادان بود. این عملیات زمینه ساز آزاد سازی خرمشهر شد و باور مسئولان جنگ را نسبت به امکان دستیابی به پیروزی های بیشتر دوچندان کرد. بدین ترتیب "عملیات ثامن الائمه(ع)" در شمال آبادان و شرق کارون در پنجم مهرماه سال60 با همکاری سپاه و ارتش انجام شد و شهر آبادان پس از یکسال از محاصره دشمن خارج شد.

دو روز پس از این عملیات، هواپیمایی که حامل جمعی از سرداران فاتح عملیات ثامن الائمه(ع) و تعدادی از رزمندگان و مجروحین این عملیات بود در منطقه کهریزک تهران دچار سانحه شد که شهادت این  فرماندهان ارشد سپاه و ارتش در کوران جنگ ضربه ای بسیار سنگین بر روحیه مقاوم نیروهای رزمنده ایران وارد کرد.

سرتیپ سید موسی نامجو، سردار سرلشکر پاسدار شهید یوسف کلاهدوز، شهید محمد جهان آرا، تیمسار سرلشکر ولی الله فلاحی و سرتیپ خلبان جواد فکوری از جمله فرماندهان عالی رتبه ارتش و سپاه بودند که در این سانحه هوایی به شهادت رسیدند.

سرتیپ سید موسی نامجو در سال 1317 در بندر انزلی به دنیا آمد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه به تحصیل در دانشکده افسری ادامه داد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مسئولیت هایی چون عضو هیئت علمی و فرماندهی دانشکده افسری و وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران به خدمت در ارتش پرداخت و سرانجام در شامگاه هفتم مهرماه به آرزوی خودش نایل شد.

سردار سرلشکر پاسدار شهید یوسف کلاهدوز در روز اول دیماه 1325 در شهرستان قوچان متولد شد و پس از گذراندن دوران ابتدایی و متوسطه با هدف ترویج اصول و ارزشهای اسلامی در ارتش وارد دانشکده‌ افسری شد و مدت هفت سال در لشکر شیراز به خدمت مشغول شد. به دلیل تیز هوشی، زیرکی و کفایت شهید کلاهدوز که موجب برطرف شدن سوءظن ضد‌اطلاعات رژیم پهلوی گشت پیشنهاد انتقال به گارد شاهنشاهی به وی داده شد.

وی که همواره خود را مطیع دستورات حضرت امام(ره) می خواند از اقداماتی که منجر به شکست در مسیر اهداف پیروزی انقلاب می شد دوری می کرد. وی در همین مقطع برای فرستادن نیرو به فلسطین با مبارزان مسلمان همکاری داشت و اطلاعات سری را دراختیار مبارزان مسلمان قرار می داد.

شهید کلاهدوز پس از انقلاب وارد سپاه پاسداران شد و در جنگ تحمیلی قائم مقام فرماندهی کل سپاه را بر عهده گرفت و در واقعه هشتم شهریور سال 60 -که منجر به شهادت رجایی و باهنر شد- دچار مجروحیت سطحی شد و یک ماه پس از آن در سانحه هوایی به شهادت رسید.

شهید محمد جهان آرا به سال 1333 در خرمشهر متولد شد. وی در سن 15 سالگی تحت تأثیر جنبش اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی(ره) همراه عده ‌ای از دوستانش وارد مبارزات سیاسی شد و همراه برادرش به عضویت گروه مخفی "حزب‌الله خرمشهر" درآمد. این تشکل در سال 1351 به وسیله عوامل نفوذی رژیم پهلوی شناسایی شد و شهید جهان‌آرا به همراه سایر اعضای آن دستگیر شدند اما پس از مدتی شکنجه و بازجویی در ساواک خرمشهر به علت سن کم به یکسال زندان محکوم و به زندان اهواز منتقل شد.

وی در سال 1354  پس از اخذ دیپلم برای ادامه تحصیل راهی مدرسه عالی بازرگانی تبریز شد و برای شکل ‌گیری انجمن اسلامی این مرکز دانشگاهی تلاش کرد و یکسال بعد به دلیل ضرورتی که در تداوم جهاد مسلحانه احساس می‌کرد به گروه "منصورون" پیوست و به زندگی کاملاً مخفی روی آورد.

با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357، شهید جهان آرا پس از دو سال و نیم زندگی مخفی به خرمشهر بازگشت و همراه عده ای از یاران خویش به منظور حراست از دستاوردهای فرهنگی- سیاسی انقلاب و جلوگیری از تحقق توطئه‌های عوامل بیگانه که با طرح مسئله قومیت و ملیت سعی در ایجاد انحراف در ادامه مبارزه و مسیر انقلاب داشتند "کانون فرهنگی نظامی انقلابیون خرمشهر" را تشکیل داد و مسئولیت شاخه نظامی کانون را عهده‌ دار شد و به آموزش نیروها و سازماندهی آنها پرداخت.

با حمله عراق به خرمشهر در31 شهریور59 مردم مقاوم خونین شهر با دست خالی و در حالی که سیاست بازانی چون بنی صدر و مشاورین جنگی او معتقد بودند که خرمشهر و آبادان ارزش سیاسی – نظامی ندارد باید زمین داد تا از دشمن زمان گرفت و... با چنگ و دندان شجاعانه قدم به قدم و کوچه به کوچه با مزدوران بعثی جنگیدند و با فرماندهی شهید جهان آرا عرصه را بر نیروهای عراقی تنگ کردند اما به دلیل حجم بالای آتش دشمن پس از 34 مقاومت با دلی غمبار و چشمانی اشکبار مجبور به ترک خرمشهر شدند. یکسال بعد شهید جهان آرا پس از اینکه همراه با نیروهای ارتش در عملیات شکست حصر آبادان شرکت کرد و هنگام بازگشت به تهران در سانحه هوایی همراه با جمعی از فرماندهان ارتش به درجه رفیع شهادت نایل شد.

تیمسار سرلشکر ولی الله فلاحی در سال 1310 در روستای طالقان متولد شد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در طالقان و دبیرستان نظام تهران گذراند و پس از اخذ دیپلم وارد دانشکده افسری شد و با درجه ستوان دومی از آن دانشکده فارغ التحصیل شد و کار خود را از فرماندهی دسته در نیروی زمینی آغاز کرد. وی در طول خدمت به علت شایستگی توانست تا درجه سرتیپی و گذراندن دوره دانشکده فرماندهی و ستاد پیش برود اما با این وجود به علت فعالیت علیه رژیم پهلوی از سال 1330 تا 1352، چهار بار به زندان افتاد.

تیمسار فلاحی پس از پیروزی انقلاب به سمت فرماندهی نیروی زمینی ارتش منصوب شد و از آغاز جنگ در جبهه های نبرد حق علیه باطل حضور دائم داشت و پس از برکناری بنی صدر از فرماندهی کل قوا طی حکمی از سوی حضرت امام (ره ) مسئولیت جانشین فرماندهی نیروهای مسلح ستاد مشترک به وی واگذار شد و سرانجام در بازگشت از منطقه عملیاتی ثامن الائمه(ع) همراه بیش از صد تن شهید و مجروح بر اثر سقوط هواپیما به شهادت رسید.

سرتیپ خلبان جواد فکوری در سال 1317 در شهر تبریز چشم به جهان گشود و پس از اتمام تحصیلات متوسطه وارد دانشکده خلبانی شد و دوره های تکمیلی خلبانی مقدماتی، مدیریت خلبانی (اف 4 )، فرماندهی گردان هوایی و فرماندهی ستاد را با موفقیت طی کرد. شهید فکوری پس از پیروزی انقلاب اسلامی سمت های مختلفی را احراز نمود و یکی از کارهای منحصر به فرد وی اعزام 140 فروند هواپیمای شکاری بمب افکن بر فراز عراق پس از اولین حمله هوایی ناگهانی عراق بود.

فرماندهی پشتیبانی پایگاه دوم شکاری، فرماندهی پایگاه شکاری، فرماندهی پایگاه یکم شکاری و معاون عملیاتی نیروی هوایی را می توان از دیگر مسئولیتهای این شهید بزرگوار در دوران پس از انقلاب و اوایل جنگ برشمرد. شهید فکوری پس از تکمیل کابینه شهید رجایی با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع برگزیده شد و پس از اینکه سرهنگ معین پور به فرماندهی نیروی هوایی گمارده شد ایشان به سمت مشاور جانشین ستاد مشترک ارتش انتخاب گردید و سرانجام در بازگشت از منطقه عملیاتی شکست حصر آبادان همراه با دیگر سرداران این عملیات در سانحه هوایی به شهادت رسید.

منبع : تبیان

تنظیم : فرهنگ پایداری تبیان